یکی از قطعات مهم خودرو که نام آن را بسیار شنیده اید تسمه سفت کن خودرو است. تسمه سفت کن در خودرو مانند همه قطعات وظیفه مهمی در عملکرد و سیستم خودرو به عهده دارد. اگر در عملکرد دچار مشکل شود قطعات دیگر را تحت تاثیر قرار می دهد. این قطعه که وظیفه تنظیم میزان سفت بودن تسمه و همچنین کنترل تنش و لرزش موجود در طول آن را برعهده دارد، معمولا عمری برابر با تسمه تایم داشته و توصیه می‌شود که همراه با تعویض این قطعه، هرزگرد نیز تعویض شود.
سیستم و تمام قطعات خودرو به صورت هماهنگ با یکدیگر کار می کنند که باعث می شود خودرو حرکت کند. اگر بخواهیم در مورد یکی از قطعات صحبت کنیم کارکرد قطعه مورد نظر در کنار بقیه قطعات معنا پیدا می‌کند. هر قطعه همزمان با چند قطعه دیگر متصل است. وظیفه تسمه سفت کن‌ها تثبیت موقعیت تسمه و جلوگیری از لغزش آن‌ها است. عملکرد درست تسمه سفت کن ارتباط مستقیمی با طول عمر و سلامت تسمه‌های خودرو دارد. تسمه سفت کن در بیرون تسمه پروانه با فشار دادن به یک نقطه از تسمه ایجاد کشش ایجاد می نماید . عموماً تسمه پروانه‌ها عامل انتقال انرژی به قطعاتی مانند دینام و فن خنک کن رادیاتور هستند.
در ادامه مطلب درباره تسمه سفت کن در خودرو و کاربرد آن بیشتر توضیح می دهیم.
تسمه سفت کن در سال 1982 میلادی به طور رسمی در انواع خودرو ها نصب شد. طراحی تسمه سفت کن برای این منظور است که میزان کشش تسمه دینام را کنترل کند. این کشش از دو طریق اعمال می شود:
تسمه سفت کن و پولی ها با هم کار می کنند و زمانی که تسمه دینام خراب شود باید از صحت و سالم بودن تسمه سفت کن در خودرو مطمئن شوید.
محلی که تسمه سفت کن در آن قرار دارد خارج از تسمه پروانه است که با ایجاد فشار به یک نقطه از دینام باعث کشش تسمه می شود و آن را تنظیم می کند. این نیرو مدام بر تسمه اعمال می شود.
تسمه سفت کن در سه نوع طراحی شده است:
تسمه سفت کن تمام اتومات به وسیله یک قطعه ای به نام فنر کششی یکنواخت را در کل تسمه دینام ایجاد می کند.
تسمه سفت کن اگر به صورت دستی تنظیم می شود فقط می تواند کششی در یک حد معین را به تسمه وارد کند.
تسمه سفت کن در نوع اتوماتیک کشش در یک حد معین حفظ می شود و همزمان با وارد شدن ضربه به تسمه میزان نیرو بر تسمه را کنترل می کند، در نتیجه میزان ضربه و لرزش را در تسمه دینام کم می کند.
وظیفه تسمه سفت کن دینام این است که اندازه سفتی تسمه در دینام را کنترل کند. گاهی ممکن است فشار تسمه بیشتر از اندازه تعیین شده باشد، به طور مثال اگر پدال گاز را فشار دهیم فشار زیادی به تسمه دینام وارد می شود.
این کشش باعث می شود که به بلبرینگ، واتر پمپ و… نیز فشار وارد شود و عملکرد قطعات را دچار مشکل کند. در هنگام عملکرد تسمه سفت کن فنر جمع می شود. تسمه سفت کن تسمه را کنترل می کند و دوباره به حالت اولیه خود برمی گردد.
امروزه در بیشتر خودرو ها و تجهیزات جانبی آن از یک تسمه دیگر نیز استفاده می کنند. به غیر از هرزگرد ها یک تسمه سفت کن نیز در خودرو وجود دارد. تسمه سفت کن دینامیکی یک مدل پیشرفته در خودرو های امروزی است. تسمه سفت کن دینامیکی دارای یک فنر است و به طور مدام نیرو به تسمه وارد می‌کند.
اگر شوک یا ضربه ای به هر کدام از اجزا وارد شود با جمع شدن فنر می تواند شوک وارده را خنثی کند. این کار باعث می شود تسمه پاره نشود. اصلی ترین وظیفه تسمه سفت کن دینام این است که از پاره شدن تسمه در خودرو جلوگیری کند.
تسمه سفت کن خوب و با کیفیت دارای مولفه هایی است و از قطعات مختلف تشکیل شده است:
مزیت های یک تسمه سفت کن خوب به شرح زیر می باشد:
زمانی که تسمه سفت کن را تهیه می کنید همه قطعات باید با هم چفت و مچ شده باشند. قطعه پلاستیک داخلی باید از جنس مرغوب باشد تا در اثر حرکت دچار ساییدگی (ساییدگی کم) نشود. در نتیجه خوردگی در آن بسیار کم اتفاق می افتد.
میزان فشار فنر نیز باید در تسمه سفت کن مناسب باشد. بلبرینگ داخل هرزگرد یا غلطک نیز باید باکیفیت و مرغوب باشد تا در اثر کارکرد زیاد دچار سایش نشود. همچنین حرارت و اصطکاک کمی را در خودرو و بین قطعات ایجاد کند.
هر قطعه ای در خودرو خراب شود علائمی دارد که با توجه به این علائم می توان تشخیص داد مشکل از کدام قسمت خودرو است. وقتی یک قطعه در خودرو خراب شد و با تعمیر هم قابل استفاده نیست بهتر است از قطعات یدکی اصل و باکیفیت استفاده کرد.
تسمه سفت کن خودرو نیز وقتی دچار مشکل شد و به خوبی کار نمی کند علائمی دارد، به طور مثال زمانی که خودرو را روشن می کنید صدای غیر عادی مانند ساییده شدن دو جسم به هم یا صدای جیر جیر شنیده می شود.
این صدا ها از علائم خرابی تسمه سفت کن است. ممکن است اهرم تسمه سفت کن جابجا شده باشد. اگر پولی ها در خودرو خراب شود نشانه این است که تسمه سفت کن خراب شده است.
به این نکته توجه کنید که ممکن است تسمه سفت کن کار خود را به خوبی انجام می دهد اما عمر مفید تسمه دینام به پایان رسیده است. در این صورت باید تسمه دینام را تعویض کنید.
برای انتقال نیروی محرکه موتور خودرو به سایر بخش ها ماننددینام، پمپ هیدرولیک فرمان، واتر پمپ، میل سوپاپ و … از تسمه یا در برخی خودرو ها از زنجیر استفاده می‌شود. برای جلوگیری از لغزش تسمه یا خارج شدن آن از محل قرار گیری آن از قطعه‌ای به نام تسمه سفت کن استفاده می شود .
تسمه سفت کن ظاهری ساده دارد و از بلبرینگ کاسه نمد و بخش های پلاستیکی و پایه ها تشکیل شده است وظیفه ی هرزگرد پس از تنظیم در جای خود چرخش نرم و بدون فشار بلبرینگ آن است . کیفیت ساخت بلبرینگ مهم ترین فاکتور تعیین کنند در آن می باشد. هر چه آلیاژ به کار رفته برای بلبرینگ بهتر و با خلوص بالاتری باشد ، بلبرینگ مدت زمان و عمر طولانی بدون خوردگی و سایش کار خواهد داشت طول عمر بلبرینگ و در نهایت در عمر تسمه سفت کن بسیار موثر می باشند . زیرا باید بتوانند دما و فشار زیاد ناشی از چرخش مداوم را تحمل نمایندکاسه نمد ها نقش حفظ گریس درون بلبرینگ و جلوگیری از نفوظ هرچیزی مانند گرد و غبار به درون بلبرینگ را دارد و با خراب شدن آن ها حتی اگر موجب خارج شدن گریس نیز نشوند باعث ورود گرد و غبار به درون بلبرینگ می شوند. همین گردو غبار علاوه بر از بین بردن خاصیت روان کننده با قرار گرفتن میان قطعات بلبرینگ به مرور باعث خرابی آن می شوند قطعات پلاستیکی و پایه ها نیز چون در معرض همان دمای بالا و فشار کار قرار دارند اگر از مواد مناسبی استفاده نشود دچار سایش می گردد.
برای تعویض هرزگرد و تسمه سفت کن نمی توان زمان دقیق تعیین نمود توجه به عملکرد نرم و بدون صدای اضافه تسمه ها شاخص سلامت آن می باشد. شنیده شدن صدای اضافه در هنگام کار می تواند نشان از خرابی باشد توصیه می شود که به هنگام تعویض تسمه ها هرزگرد ها و تسمه سفت کن ها نیز تعویض گردند تا از بروز مشکلات دیگر جلوگیری شود هر زمان که تسمه پروانه مورد بررسی یا تعویض می‌شود ، تسمه سفت کن نیز باید بررسی شود . در معاینات ادواری خودرو باید تسمه سفت کن نیز بررسی شود عوارض عدم تعویض به موقع تسمه سفت کن عدم تعویض تسمه سفت کن باعث صدمه به تسمه های خودرو و عملکرد نا مناسب تسمه و باعث صدمه به سایر قطعات خودرو می شود
زمانی که موتور را روشن می کنید، صدای غیرعادی شبیه جیر جیر و ساییدگی را خواهید شنید میزان اهمیت تعویض تسمه سفت کن معیوب سیستم تهویه مطبوع و دینام قدرت خود را از طریق تسمه پروانه دریافت می کنند. با چرخش میل لنگ به علت احتراق در سیلندرها و حرکت شاتونها، پولی نیز حرکت می کند و تسمه پروانه را به حرکت در می آورد. به همین دلیل در صورتی که تسمه مذکور دچار مشکل شود ، انتقال قدرت با مشکل مواجه می شود و در نتیجه خودرو به خوبی عمل نمی کند ایرادات احتمالی و قطعی استفاده از قطعات و غیر استاندارد ایجاد صدای غیرعادی ( صدای جیر جیر و صدای ساییدگی) خرابی بلبرینگ هرزگرد تسمه سفت‌کن و گیرپاژ کردن آن ایجاد عملکرد نامطلوب سیستم های تهویه مطبوع و دینام ایجاد مشکل در انتقال قدرت احتمال رد کردن تایم و آسیب به سایر اجزاء موتور
